ZESPÓŁ SPECJALIZUJĄCY SIĘ W CHOROBACH PRZYSADKI
Do naszego zespołu zajmującego się chorobami przysadki należą specjaliści z wieloletnim doświadczeniem w diagnostyce i leczeniu tych zaburzeń zarówno u dorosłych jak i u dzieci i młodzieży. Praktyka i umiejętności nabyte w trakcie pracy na akademickich etatach w Klinice Endokrynologii CMKP w Szpitalu Bielańskim oraz Klinice Endokrynologii i Diabetologii Instytutu „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie – wiodących ośrodków w tym zakresie w kraju – są gwarantem opieki na najwyższym poziomie.
Prof. CMKP Dr hab. n. med. Alina Kuryłowicz
Specjalista: Choroby wewnętrzne Diabetologia Endokrynologia
Prof. CMKP Dr hab. n. med. Agnieszka Baranowska-Bik
Specjalista: Choroby wewnętrzne Endokrynologia
PRZYSADKA MÓZGOWA – ZA CO ODPOWIADA?
Przysadka mózgowa jest to niewielki bo wielkości ziarenka grochu ale bardzo ważny gruczoł dokrewny zlokalizowany wewnątrz czaszki, w zagłębieniu kości skalistej zwanym siodłem tureckim nieopodal skrzyżowania nerwów wzrokowych. Jest ona ściśle związana i połączona z podwzgórzem (częścią mózgu nadzorującą pracę przysadki). Te dwie struktury razem spełniają nadrzędną rolę w całym układzie wewnętrznego wydzielania. W przysadce produkowane są hormony zwane tropowymi wpływające na każdy gruczoł w organizmie człowieka:
- Tyreotropina – TSH regulująca pracę tarczycy,
- Kortykotropina – ACTH wpływające na nadnercza,
- Prolaktyna – PRL odpowiadające za laktację,
- Hormon wzrostu – GH odpowiadający za wzrastanie,
- FSH i LH wpływające bezpośrednio na gonady (jajniki lub jądra)
Ponadto przysadka produkuje wazopresynę (ADH) odpowiadającą za wchłanianie zwrotne wody w nerkach, zagęszczając mocz oraz oksytocynę, która ma duże znaczenie podczas porodu wpływając bezpośrednio na skurcze macicy.
NAJCZĘŚCIEJ SPOTYKANE CHOROBY PRZYSADKI
Choroby przysadki najczęściej związane są z obecnością guza w obrębie gruczołu, który może wytwarzać nadmierne ilości hormonów tropowych. Około 25% guzów nie wydziela żadnych hormonów. Guzy przysadki to najczęściej łagodne nowotwory – gruczolaki, wykazujące powolny wzrost, czasami mogą przez swój rozmiar uciskać na okoliczne struktury mózgowia powodując min. zaburzenia widzenia i bóle głowy. Niedoczynność przysadki czyli niedostateczne wytwarzanie hormonów przysadki zdarza się rzadziej.
Do najczęstszych guzów przysadki należy prolaktinoma, czyli guz wydzielający prolaktynę (PRL). Prolaktyna uwalniana w nadmiarze prowadzi do rozwoju hipogonadyzmu hipogonadotropowego objawiającego się u kobiet zaburzeniami lub brakiem miesiączki oraz mlekotokiem. U mężczyzn stwierdza się spadek libido i zaburzenia erekcji. W leczeniu w pierwszej kolejności stosuje się leki dopaminergiczne które powodują zmniejszenie rozmiarów guza i obniżają poziom PRL we krwi (rozmiar guza jest ściśle związany ze stężeniem PRL). Bardzo rzadko, w przypadkach oporności na leczenie farmakologiczne, konieczne jest operacyjne usunięcia guza.
Drugim co do częstości guzem przysadki jest guz wydzielający hormon wzrostu (GH). U dzieci i ludzi młodych, gdy jeszcze nie uległy zarośnięciu nasady kości długich, dochodzi do nadmiernego wzrostu – gigantyzmu. U reszty pacjentów rozwija się choroba nazywana akromegalią. Schorzenie to ma zazwyczaj powolny, wieloletni przebieg. Dochodzi do zmian wyglądu zewnętrznego: twarzoczaszki z wydłużeniem żuchwy, powiększenie nosa i ust, poszerzenia szpar międzyzębowych. Duży język utrudnia mówienie i powoduje chrapanie podczas snu. Powiększeniu ulegają również dłonie, stopy. Dla choroby charakterystyczne są również zlewne poty występujące zwłaszcza w nocy oraz bóle głowy. U chorych na akromegalie rozwija się nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, zespół cieśni nadgarstka oraz dokuczliwe zmiany kostno-stawowe. U pacjentów obserwuje się również zwiększoną częstość zachorowania na niektóre choroby nowotworowe. Koniecznością w większości przypadków okazuje się operacja usunięcia guza a w leczeniu farmakologicznym stosuje się analogi somatostatyny.
Gruczolaki przysadki mogą również wydzielać w nadmiarze ACTH powodując Chorobę Cushinga. Duże ilości tego hormonu powodują nadmierną produkcję hormonów nadnerczowych w tym kortyzolu. W efekcie w organizmie dochodzi do drastycznych zmian metabolicznych które objawiają się pod postacią: przyrostu masy ciała (zwłaszcza nagromadzenie tkanki tłuszczowej w obrębie twarzy, karku i brzucha, ścieńczenia skóry z tworzeniem się czerwonych rozstępów i tendencja do nadmiernego siniaczenia, zaburzenia miesiączkowania, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, osteoporozy, zaburzeń nastroju i depresji, osłabienia siły mięśniowej i zwiększona skłonność do infekcji.
KIEDY WARTO ZASIĘGNĄĆ RADY SPECJALISTY OD PRZYSADKI?
Guzy przysadki często wykrywane są przypadkowo, w trakcie wykonywania badań obrazowych głowy (rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa) z innego powodu. Należy pamiętać, że część guzów, zwłaszcza o niewielkich rozmiarach jest nieaktywna hormonalnie i może występować nawet u kilkunastu procent zdrowej populacji. Natomiast te zmiany, które dają objawy kliniczne mogą okazać się groźne dla naszego zdrowia, dlatego każdy taki przypadek powinien być skonsultowany przez specjalistę. Po pomoc należy zwłaszcza zgłosić się w przypadku: zatrzymania miesiączki, pojawienia się zaburzeń erekcji i bólów głowy, zaburzeń widzenia, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, osteoporozy oraz zmian wyglądu charakterystycznych dla akromegalii i choroby Cushinga. Warto również pamiętać że część przypadków niepłodności spowodowana jest zbyt wysokimi stężeniami prolaktyny. Jednym z podstawowych badań w przypadku niepowodzeń w zajściu w ciążę jest oznaczenie tego hormonu we krwi.
